In de eerste inspiratiekrant schreef ik een blog over de vraag Geloof jij dat wij samen de overheid kunnen vernieuwen?
Er zijn veel initiatieven waarin inwoners, ondernemers, zorgverleners en ambtenaren samenwerken aan overheidsvernieuwing. Een van de terreinen waarop vernieuwing plaatsvindt en die ons nu allemaal bezighoudt, is het sociale domein.
• In het sociale domein vinden grote wijzigingen plaats.
• Het is de grootste herziening van de verzorgingsstaat ooit.
• In 2015 verandert veel wetgeving: Participatiewet, WMO 2015, Jeugdwet en de Wet op het Passend Onderwijs.
• Er komt een deelfonds sociaal domein waar het participatiebudget en de middelen uit de huidige WSW, Jeugdzorg en WMO worden ondergebracht.
Het gaat in deze herziening van de verzorgingsstaat om een transitie en een transformatie. In de transitie gaat het om de decentralisatie: het neerleggen van de uitvoeringsverantwoordelijkheid bij 403 gemeenten. De transformatie betreft het anders werken om met minder budget kwalitatief betere zorg dichtbij inwoners te organiseren. Het belang en de impact van deze decentralisaties is ENORM!
In dit artikel behandel ik zeven aandachtspunten bij de decentralisatie in het Sociaal Domein.
1. Houd rekening met de lobby voor aanpassing wet- en regelgeving.
Ook al is een wetsvoorstel door de Eerste Kamer aangenomen, dan nog zijn de lobby’s van zorgverzekeraars, zorgleveranciers en belangenorganisaties van zorgontvangenden druk in de weer om uitstel en wijzigingen op de wetten doorgevoerd te krijgen. De lobby vanuit de gemeenten, voornamelijk via de VNG, steekt daar toch bleekjes bij af.
2. Realiseer je dat de decentralisaties in een sneltreinvaart gaan en daardoor ook de lokale besluitvorming onder druk komt.
Het budgetrecht, de kaderstellende rol en controlerende rol van de gemeenteraad lijkt soms onder druk te staan door de sneltreinvaart waarmee besluiten moeten worden genomen. Feitelijk kan de raad slechts goedkeuren wat het college voorstelt, terwijl daarmee de begroting voor 2015 al voor een groot deel wordt vastgelegd. In dat besef wordt eigenlijk in elke gemeente in Nederland door het college en de ambtelijke staf geanticipeerd op politieke en bestuurlijke gevoeligheden en wordt de raad waar mogelijk geïnformeerd en ” meegenomen” in de processen. Iedereen weet dat het nu niet anders kan en accepteert dat ook, maar of dit werkbaar is voor alle betrokkenen in het gemeentebestuur, is de vraag.
3. Reken je niet rijk; de budgetten wijzigen enorm.
Voor Jeughulp komt een budget van ruim €6.200.000,- beschikbaar; het budget tbv WMO verdubbelt naar ruim € 5.000.000,-. Samen met de gelden in de Participatiewet voor nieuwe doelgroepen neemt de gemeentelijke begroting zowat € 10.000.000,- toe….. In de middelgrote gemeente waar ik werk, weet ik als ambtelijk eindverantwoordelijke zelfs nu de exacte bedragen nog niet. Daarbij moeten we wel bedenken dat dat bedrag dus een resultaat is van een beoogde bezuinigingsslag van zo’n 20%…. Deze bezuiniging moet dan wel in de komende jaren worden gevonden in de uitvoering en mag wat ons betreft niet ten koste gaan van kwalitatief goede zorg voor inwoners.
4. Bereid je mensen voor op een heuse Indian summer.
De datum waarop gegevens (cijfers awbz en bureau jeugdzorg) zouden worden overgedragen, is nu voor de tweede maal uitgesteld. De overdracht van gegevens is nog niet afgerond. Nu gaan we uit van augustus. Dit jaar! Na overdracht moet verwerking in ons geautomatiseerd systeem plaatsvinden. Dat dat niet zomaar gepiept is, blijkt uit het feit dat zich al particuliere bureau’s melden om tegen betaling de overgedragen gegevens te interpreteren en te verwerken. In een middelgrote gemeente als De Ronde Venen moeten al 280 contracten in oktober gesloten zijn: Den Haag controleert daarop! Ook beleidsplannen en verordeningen moeten uiterlijk 31 oktober door de raad zijn vastgesteld.
5. Zoek naar ontspannen samenwerking tussen gemeenten en externe partijen.
Nou, ontspannen… Kan dat wel? Zowel gemeenten als externe partijen verkeren in hoge mate van onzekerheid. Over wetgeving, ingangsdatum, budgetten en wat daarvoor moet worden geleverd. Bij veel externe partijen vallen al ontslagen, omdat op de bedrijfsvoering moet worden bezuinigd. Anderzijds lijkt er bij externe partijen veel bereidheid te zijn samen met gemeenten de nieuwe klus te klaren. Gemeentebesturen, wethouders en ambtenaren voelen de verantwoordelijkheid ten volle. In deze onzekerheid lijkt ontspanning, of het hoofd koel houden een eerste vereiste.
6. Vraag je af in hoeverre de benodigde ICT voldoende innovatief en veilig is.
Het lijkt erop dat traditionele aanbieders van software onvoldoende innovatief zijn (geweest) om te anticiperen op misschien wel de moeilijkste taak bij de decentralisaties: het organiseren van de toegang tot zorg. ICT ondersteuning voor de nieuwe taken moet nog ontwikkelt worden. Veel “kleine” ontwikkelaars hebben de samenwerking met gemeenten gezocht en gevonden en lijken succesvol in de ontwikkeling van gewenste veilige software.
7. Zie de decentralisaties ook als mogelijkheid om de organisatie door te ontwikkelen.
Het zoemt in de organisatie. Iedereen hoort dat herstructurering van het sociaal domein belangrijk is. Maar een medewerker kan zich moeilijk een voorstelling maken bij wat er precies gaat gebeuren. Al veel individuele medewerkers hebben zich in het kader van talentontwikkeling gewend tot collega’s van het transitieteam sociaal domein voor informatie. Een aantal van die medewerkers is ook daadwerkelijk aan de slag voor het transitieteam, waar zij eerst in een heel andere “tak van sport” (bijvoorbeeld het fysieke domein) werkzaam waren. De organisatie is in beweging en medewerkers zetten talenten in.
Dus… wat nu?
Elk van bovenstaande aandachtspunten kan je helpen om de decentralisaties beter te begrijpen en te bespreken met je samenwerkingspartners, collega-ambtenaren of met je gemeentebestuur. En mijn grootste aandachtspunt voor jou is simpel… gebruik je boerenverstand.
Laat het mij weten in het commentaarveld hieronder: Hoe denk jij dat de decentralisaties kunnen bijdragen aan kwalitatief betere zorg aan inwoners, en welke van de bovenstaande zeven aandachtspunten (of andere) zal jou het meeste helpen?
Samen vernieuwen we de overheid!
Hartelijke groet,
Alexander Meijer
PS. DEEL dit artikel s.v.p. met jouw netwerk, door op de Tweet, Like, Share of Google+ knoppen hier onderaan te klikken, zodat ook de mensen in jouw netwerk ervan kunnen profiteren.
