De duimdruk van de ambtenaar

Museum Beelden aan Zee in Scheveningen heeft een aantal weken geleden een gipsotheek geopend: een tot de nok toe met gipsen schetsen gevulde ruimte, vooral van Nederlandse beeldhouwers. Een ode aan het creatieve proces dat aan kunst voorafgaat. En aan het vakmanschap van de beeldhouwer.

DokwerkerIn de gipsotheek worden meer dan duizend gipsen schetsen van beeldhouwers getoond, opeengepakt in grote stellages. Eerste probeersels en vervolgwerkjes, stuk voor stuk tussenstations, op weg naar een hopelijk grootse creatie. Sommigen zijn slechts een paar centimeter groot, zoals het ontwerpje van Carasso voor de sokkel van de fontein die in het Ministerie van Economische Zaken staat. Andere zijn manshoog. Maar in alle gevallen tonen ze de stappen die de kunstenaar heeft afgelegd.
Die stappen zijn natuurlijk het beste te volgen als er van een beeld meerdere modellen bij elkaar staan. Zo is bijvoorbeeld aan de hand van verschillende schetsen voor de Dokwerker (1952) te zien hoe Mari Andriessen zijn beeld tot het krachtig statement heeft gevormd dat tegenwoordig in alle glorie Amsterdam verrijkt: door stapje voor stapje de dokwerker geleidelijk aan robuuster te maken, naar achteren te laten hellen en zijn knuisten meer accent te geven.
Prachtig toch, zo’n kijkje in de keuken van de beeldhouwer? Dichter op de huid van de beeldhouwer kan je niet komen. Of, zoals Jan Teeuwisse, directeur van Beelden aan Zee, het zegt: “Door de gipsen kom je het dichtst bij de duimdruk van de kunstenaar.”

“Dat wil ik op mijn werk ook”, was het eerste dat ik dacht toen ik er rond dwaalde. Een beleidsotheek, dat zou toch prachtig zijn? Daarin tonen we dan niet het eindproduct, maar de weg ernaar toe. Dus niet de Rijksnatuurvisie of de Kamerbrief Stand van Zaken Vogelgriep maar de eerste concepten daarvan, met de krabbeltjes van ambtenaren of bewindslieden nog in de kantlijn.
Een paar van die concepten op rij maakt het creatieve proces van de beleidsmaker zichtbaar. Dan zie je hoe ook de ambtenaar, als een volleerd Mari Andriessen, in zijn werk zoekt naar de juiste pose. Hoe ook hij in zijn aanpak, op zoek naar maximale impact, schuift met houdingen, formaten en kijkrichtingen. Dan zie je de duimdruk van de ambtenaar.

Het lijkt me iets om met trots tentoon te stellen. Ook als er niet “gewobt” wordt. Bijvoorbeeld in de ontvangsthal van verschillende ministeries, naast die gebruikelijke planken met de ter-inzage-leggingen; dan wordt het daar ook eens wat drukker. Elke week een andere Kamerbrief of beleidsnota, waarvan we zo de ontstaansgeschiedenis tonen. Als ode aan de creativiteit van de ambtenaar. Uit trots voor het publiek vakmanschap.

© Martin Lok (7 december 2014)


Gegevens kunstwerk
Naam: De Dokwerker, gipsen model 
Maker: Mari Andriessen (Haarlem, 4 december 1897 - aldaar, 7 december 1979) 
Wanneer is het gemaakt: 1952
Materiaal: gips
Waar te vinden: Beelden aan Zee, gipsotheek (Scheveningen)

Met dank aan Museum Beelden aan Zee (Scheveningen) voor de foto van het model van de Dokwerker.
Deze column is ook gepubliceerd op de Intranet-site van het ministerie van Economische Zaken.

About the author

author avatar

, Ik ben als publiek professional en programma manager werkzaam bij het ministerie van Economische Zaken. Daar zet ik me in voor het verduurzamen van de economie, met de missie van EZ als leitmotiv: "voor een duurzaam, ondernemend Nederland". Het waarderen van natuurlijk kapitaal en het verankeren van deze waarde in het strategische beleid van bedrijven en overheden heeft mijn speciale aandacht. Naast mijn werk is kunst in al zijn verschijningsvormen mijn passie. Kunst is mijn continue bron van inspiratie en verwondering. Een mooi beeld of schilderij, een indringend boek, een meeslepende film of opera. Ik laaf me er steeds weer aan en laad me er mee op. Stuk voor stuk prachtige spiegels om naar het leven van alledag te kijken!

Plaats een reactie