Onze maatschappij verandert. Letterlijk en figuurlijk veranderen we in een nieuwe samenleving: van globaal naar lokaal, van individueel naar gezamenlijk, van multinational naar coöperatie.
De globalisering van de afgelopen decennia heeft voor een tegenbeweging gezorgd. Een beweging gericht op kleinschaligheid en maatschappelijke betrokkenheid, die de vaak onvermijdelijke schaalvergroting in evenwicht houdt.
GLOEI Peel en Maas is een kind van deze nieuwe tijdgeest. Het is een kennis- en netwerkorganisatie die zich inzet voor de lokale leefomgeving. Mensen uit alle geledingen van de samenleving met een passie voor duurzaamheid bundelen in GLOEI hun krachten, delen kennis en inspireren elkaar om zelf met verduurzaming aan de slag te gaan. (bron: www.groeipeelenmaas.nl)
De gemeente Peel en Maas zoekt andere wijzen van samenwerking met burgers. GLOEI is een burgerinitiatief waarin de gemeente op zoek is naar haar nieuwe rol. Aan tafel zitten Raf Janssen, wethouder Sociaal Domein, Gerard Boonekamp, beleidsmedewerker Strategie en ontwikkeling gemeente Peel en Maas, Henriette Stroucken, bestuurslid en coördinator GLOEI en Frank Wijnen, initiator van het gesprek en coördinator Duurzaamheid gemeente Peel en Maas.
Waarom op zoek naar nieuwe vormen van samenwerking?
Wethouder Janssen schetst hoe de verzorgingsstaat is opgebouwd na de Tweede Wereldoorlog: Van een alles regelende overheid naar een tijdperk van individualisering vanaf de jaren ‘80. Dit was een tijd waarin de relatie overheid en burger domineerde. De overheid fungeerde als dienstknecht van het economische systeem en bemoeide zich overal mee. “In deze tijd hebben we veel bereikt, zoals individuele rechten en goede maatschappelijke voorzieningen”. Daarna werden burgers steeds meer gezien als klanten. De huidige klantcontactcentra zijn een voorbeeld hiervan. Janssen: “Maar we hebben eigenlijk geen klanten. Als je mensen zo gaat aanspreken, gaan ze zich ook zo gedragen en rechten claimen.” De instorting van het financiële systeem en de financiële positie van de Nederlandse staat zorgt er volgens Janssen voor dat deze marktbenadering niet langer houdbaar is. Janssen is ervan overtuigd dat er een nieuwe tijdsgeest rondwaart die je het beste kunt duiden met het woord ‘gemeengoed’. Volgens hem accepteren mensen niet langer dat economische systemen het leven van mensen bepalen. De relatie tussen burgers onderling wordt weer veel belangrijker. Nieuwe initiatieven ontstaan waarin mensen onderling dingen organiseren zonder tussenkomst van de overheid. “GLOEI is een mooi voorbeeld van een dergelijk initiatief dat past binnen de nieuwe tijd”. Een tijd ook van verwarring, waar niemand meer weet hoe het precies moet en ook niet welke rol de overheid moet spelen. “Wanneer nieuwe initiatieven zich aandienen zou de overheid deze vooral moeten stimuleren zonder het over te nemen.”
Duurzaamheid
Het onderwerp Duurzaamheid leeft binnen de gemeente Peel en Maas. Een groep enthousiaste mensen zocht elkaar op om te bekijken of dit onderwerp anders benaderd kon worden. Initiatiefneemster Stroucken vertelt : “In 2009 zijn we met een aantal mensen bij elkaar gaan zitten. We hadden al een paar keer uitgesproken dat we er niet zouden komen op de manier waarop we destijds met duurzaamheid in de maatschappij bezig waren.. We spraken uit: ‘We gaan het anders doen en aan het einde van het jaar willen we verandering, hoe klein dan ook’”. Volgens Stroucken is de kern van de verandering dat de initiatiefnemers vooral in de actie zijn gegaan en grote behoefte hadden aan buiten kaders denken. Ze wilden niet beperkt worden door regels en bijeenkomsten waar alleen werd gepraat. Beleidsmedewerker Boonekamp bevestigt dit beeld met een voorbeeld : “Ik was bij een bijeenkomst in het buitenland over mooie voorbeelden van duurzaamheid (‘cradle to cradle’). Ik vroeg of de initiatiefnemers ook hun vingers wilden opsteken. Niemand stak een vinger op. De initiatiefnemers zelf waren er niet.”
De groep enthousiastelingen in Peel en Maas bestond uit burgers, ondernemers, mensen uit overheid en onderwijs. Meer dan 25 ideeën rondom het thema duurzaamheid zijn ontstaan en direct opgepakt in projecten. Eén van de ideeën was om studenten duurzaamheidopdrachten te geven en een directe koppeling met het bedrijfsleven te maken. Door meteen aan de slag te gaan, ging de energie stromen en wilden steeds meer mensen aansluiten. Na een jaar resulteerde dit in de oprichting van de coöperatie GLOEI. Inmiddels heeft de coöperatie meer dan 170 leden en een groot aantal sympathisanten. Stroucken vindt het verbinden van mensen met elkaar een belangrijke taak van GLOEI. “We hebben al veel kennis in huis over duurzaamheid. Toch weten we nog lang niet alles. Vaak weten we wél wie de kennis wel in huis heeft. En dan verbinden we deze mensen met elkaar”.
De Zwerm
Boonekamp is blij met de rol die de gemeente Peel en Maas heeft gespeeld in dit proces. “Vaak nodigen wij ondernemers, burgers en maatschappelijke organisaties uit op onderwerpen die wij als overheid belangrijk vinden. Je kunt als overheid ook andersom werken. Wat speelt er in onze gemeenschap en wat vinden onze inwoners belangrijke thema’s? Als je op die manier in gesprek gaat, krijg je een heel andere rolverdeling, of: krijgt overheidshandelen een heel andere wending. Het eigenaarschap ligt bij mensen die (in dit geval) duurzaamheid belangrijk vinden. De gemeente sluit zich aan bij de groep als gelijkwaardige partner”. Uitdagingen zijn er nog steeds. Interessant is dat de duurzaamheidbeweging in Peel en Maas zich niet laat sturen, maar als een zwerm beweegt. Daar waar energie zit bij mensen om projecten op te starten, ondersteunt en faciliteert GLOEI. Voorspellingen welke kant het op gaat zijn dan ook niet te doen. “De roep om structuur blijft en dat is een grote uitdaging”, aldus Boonekamp. Boonekamp en Janssen zien wel degelijk nog een rol voor de overheid. “Als bestuurder geef ik feiten weer, stel ik soms lastige vragen en probeer ik inspirerende vergezichten te geven. Maar het zal nooit worden zoals ik bepleit. Mensen moeten het uiteindelijk zelf doen”, aldus Janssen. Boonekamp vult aan: “Ik zie onze rol bij GLOEI als het meezoeken naar partners zoals kenniscentra. Daarbij blijft het belangrijk dat partners geen richting gaan bepalen, maar de zwerm faciliteren.”
Uitdagingen
Ook voor de relatie tussen GLOEI en de gemeente Peel en Maas zijn er voldoende uitdagingen. Stroucken illustreert dit met de bouw van een nieuw gemeentehuis in de gemeente.. “De gemeente is bezig met het ontwikkelen van een duurzaam gemeentehuis. Vanuit Gloei hebben we onze hulp aangeboden. We leren van elkaar hoe we goed met elkaar kunnen samenwerken”. De samenwerking heeft nu al zijn vruchten afgeworpen. Burgers hebben voor de energievoorziening het concept van ijsverwarming ingebracht. Samen met de gemeente en de architect wordt nu gekeken hoe dit gerealiseerd kan worden. “Het streven is dat burgers via de coöperatie mede-eigenaar worden van de energievoorziening van het gemeentehuis”, aldus Stroucken.
Bezoek GLOEI ijsverwarming Duitsland
Andere rol ambtenaar en bestuurder.
Wat vraagt het bovenstaande eigenlijk van ambtenaren en bestuurders? Als ambtenaar geeft Boonekamp aan dat hij vindt dat ambtenaren meer in gesprek moeten gaan met hun burgers en vanuit een andere houding. “Onze natuurlijke houding is vanuit de wet- en regelgeving te redeneren. Als voorstellen niet passen binnen onze kaders, sturen we mensen terug om hun ideeën aan te passen. Ik zou graag zien dat we het andersom doen. Juist als ideeën niet passen binnen de huidige wet- en regelgeving, wordt het voor mij interessant. Ik vraag waarom mensen komen met hun idee. Dan krijg je mooie gesprekken over waarden en passie. Niet vinken maar vonken!” Regels zijn volgens Boonekamp afgestemd op de tijd waarin ze bedacht zijn. De samenleving verandert en dus moet je volgens hem continu in gesprek zijn of de regels van toen nog wel passen in de huidige tijd. Als bestuurder vindt Janssen dat bestuurders zoals hij zelf veel meer de dialoog met de gemeenschap moeten voeren. Tegelijkertijd vindt hij dat bestuurders ook de taak hebben burgers te activeren. “In vele bijeenkomsten wordt mij als wethouder gevraagd wat ik ga doen. Ik zeg dan vaak: niets! In discussies rondom het gemeentehuis heb ik gevraagd aan de mensen of het gemeentehuis van mij was of van ons allemaal. Ik geef wel aan dat als mensen goede ideeën hebben dat ik goed zal bekijken wat we er mee kunnen doen”. Ook zouden ambtenaren en bestuurders volgens Janssen wat minder angstig moeten zijn voor precedentwerking. Het gelijkheidsbeginsel is volgens hem volledig doorgeslagen. “Ik vraag wel eens aan mensen of ze kinderen hebben en of hun kinderen gelijk willen behandelen. Hoe doe je dat? Vaak door ze ongelijk te behandelen, omdat ze uniek zijn!”
Meer informatie:
http://gloeipeelenmaas.ning.com/
https://www.facebook.com/GloeiCoop?fref=ts
